رفتار نادرست در قبال نعمات عضب خداوند را در پی داشته و مغضوبین به صراط مستقیم راهی نخواهند داشت

فلسفه وجودی نعمت حرکت توحیدی و پررنگ شدن منعِم است

مطابق سوره حمد انسان‌ها نسبت به رفتار در قبال نعمات خدای متعال حداقل سه دسته هستند، مغضوبین، ضالّین، و غیر از این دو. دو دسته بعد، دو دسته رفتار غلط زیاد را خدای متعال جدا می‌کند و معرفی می‌کند، مغضوبین و ضالین. این مغضوبین کسانی نیستند که خدای متعال به آنها نعمت نداده، نعمت داده، بعد از نعمت مورد غضب هستند، مغضوب هستند. ضالین کسانی نیستند که خدای متعال به آنها نعمت نداده، نعمت داده آنها بعد از نعمت ضال هستند. پس می‌شود خدا به کسی نعمت بدهد، بعد از نعمت او را مورد غضب قرار بدهد، مورد غضب خدا باشد. می‌شود خدای متعال به کسی نعمت بدهد بعد از نعمت، او ضال باشد. راه این‌ها، صراط این‌ها، مسیر غلطی است، صراط این‌ها راهی است که سرانجام توحیدی ندارد، سرانجام الی الله ندارد. به تعبیر ساده این است که خدای متعال نعمت می‌دهد که بیایید، نعمت می‌دهد که خودش مهم بشود، نعمت می‌دهد که منعِم را ببینید، نعمت می‌دهد که راه بیابید به سوی منعِم، به سوی خدای متعال. اصل داستان اینجاست. آن کسی که به هر دلیلی نعمت را ضایع می‌کند، آن کسی که فهم درستی نسبت به نعمت و نعمات خدای متعال از خودش نشان نمی‌دهد، آن کسی که از نعمات استفاده نابجا می‌کند، او، راه درستی اتخاذ نکرده.

بنی اسرائیل در مسیر نعمات بودند ولی با رفتار نادرست مورد غضب واقع شده و مغضوب شدند

ببینید از جمله افراد مغضوب در قرآن بنی اسرائیل هستند، مثلاً در آیه ۶۱ سوره بقره مطرح است که موسی علیه السلام برای این افراد در واقع غذاها و نعمات آسمانی می‌آورد و رقم زده بود، خدای متعال چنین بابی را برای بنی اسرائیل باز کرده بود، بنی اسرائیل چه کردند؟ اعتراض، رفتار درست در قبال آن نعمات نداشتند که هیچ، فهم درستی نداشتند که هیچ، اعتراض کردند و اصرار کردند به تغییر آن نعمات، وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسيٰ لَنْ نَصْبِرَ عَليٰ طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها ، آن رفتارشان چه بود؟ قالَ أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنيٰ بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ، آیا شما دنبال این هستید که آن چیزی که خیلی دون هست، آن چیزی که خیلی دنیایی است را تغییر بدهید و تبدیل کنید و جایگزین کنید با آن چیزی که بهتر است، خیر است؟ چقدر ما انسان‌ها درگیر این موضوع هستیم. چقدر در زندگی پیش می‌آید، خدای متعال موقعیتی، فضایی، نعمتی، به ما عطا می‌کند، ارتفاع دارد، مربوط به بالاهاست، خَیر است، لکن ما چنان رفتاری می‌کنیم یا مسیری را پیش می‌گیریم که چیز پایین‌تر را با آن فضای خیر جابجا می‌کنیم. خدای متعال آنها را تنبیه کرد اِهْبِطُوا مِصْراً فَإِنَّ لَكُمْ ما سَأَلْتُمْ ، بروید مصر و در آنجا آن چیزی که می‌خواهید هست، وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ ، خدای متعال از وجه العزیز با این افراد برخورد می‌کند، خدای متعال می‌فرماید من این نعمت را، این فضا را برای شما خواستم، مسئلت شما چیز دیگری است. مسئلت شما ادنی است. لذا خدای متعال مسیر عزت را از این افراد دور می‌کند، ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ ، آنها مشمول ذلت می‌شوند، مشمول مَسْكَنَة می‌شوند، وَ باءُو بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ و مورد غضب خدای متعال قرار می‌گیرند، می‌شوند چه؟ می‌شوند مغضوب. کسانی که در بهترین فضاها بودند، شرایطشان چطور بود؟ ببینید مثلاً از موضوعاتی که داشتند، وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْويٰ ، خدای متعال این‌ها را وارد قریه‌ای با تشابهاتی به جنت کرده بود، با عالی‌ترین معجزات مواجه بودند و زندگی‌شان بر اساس آن بود، مثلاً بشر، ماها الان می‌خواهیم آب به دست بیاوریم یا باید منتظر باران باشیم، یا به رودخانه‌ای دسترسی داشته باشیم، یا چاهی حفر کنیم، آنها با معجزات آب به دست می‌آوردند، از درون حجر به واسطه معجزه عصای موسی چشمه‌ها برایشان جاری می‌شد، این فضا را درک نکردند، با این فضا درست همراهی نکردند، به واسطه این فضا و بر اساس این فضا الی الله قیام نکردند، ناز و ادایشان بالا بود، اهل جدا شدن از دنیا نبودند، چسبندگی شان زیاد بود. بله انسان موجود عجیبی است، فقط انسان‌ها نیستند‌، جنیان هم همینطور هستند، کلام انسان است انسان موجود عجیبی است. امان از نفس انسان، امان از آن وسوسه‌های درون نفس انسان که خود انسان هم به این سادگی به آن واقف نیست، چه کسی واقف است؟ خدا، خدای متعال که از حبل ورید به انسان نزدیکتر است. از بنی اسرائیل آنجا اگر بپرسی که شما حرف غلط می‌زنید؟ برای این حرفشان ممکنه به اندازه کتاب استدلال بنویسند و توجیه بیاورند، آنقدر حرف می‌زنند که طرف مقابل باورش بشود، بگوید خب این‌ها درست می‌گویند. چه خطر بزرگی است این ماجرا و باید ماها مراقب باشیم أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنيٰ بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ، این را چند بار باید در زندگیمان برای خودمان بگوییم؟ هر روز، در موقعیت‌های مختلف، این مسئله، أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنيٰ بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ، فقط پیش پای بنی اسرائیل نبوده، نتیجه‌اش چه است؟ نتیجه‌اش غضب خداست، نتیجه‌اش دور شدن از عزت است، نتیجه‌اش دور شدن از حرکت الی الله است و نتیجه‌اش غضب است، آن فرد می‌شود مغضوب. آقا می‌شود یک کسانی مَنَّ وَ السَّلْويٰ، از آسمان دریافت کنند، در مکان‌ها و موقعیت‌های خاصی قرار بگیرند، با نعمات خاص، مثل آنجایی که می‌فرماید الْقَرْيَةَ ، که در آن قریه چه است؟ فَكُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَداً ، در آن قریه چه است؟ مواجه شدن با فضاهایی خدایی مثل باب، یک باب خاصی که در آن قریه وجود دارد. ببینید این افراد ریز ریز ایراد دارند، قدم به قدم همراهی نمی‌کنند، می‌فرماید که وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّةٌ ، اینجوری وارد شوید، فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ ، این‌ها حرف را عوض کردند و می‌بینیم که در نهایت علی رغم همه این نعمات و مسیری پر از نعمت و رزق‌های طیب که خدای متعال برای این افراد قرار داد، نتیجه کارشان شد وَ باءُو بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ، ولی این مطلب مهم است، در معرض نعمت هستی لکن مسیر ممکنه یک جور باشد که مورد غضب واقع بشوی، آن کسی که مورد غضب واقع شد، صراطی دارد که صراط درستی نیست، راه الی الله نیست، راه به سوی منعِم نیست.