تنظیم معرفت سه گانه حمد یعنی رب العالمین، الرحمان الرحیم و مالک یوم الدین با رفتارهای سه گانه انسان در عبادت و استعانت، حمدِ نعمات و هدایت به صراط مستقیم در سوره مبارکه حمد

صراط با صفت مستقیم یعنی استقامت دهنده و با افرادی که در قبال نعمات رفتار صحیح دارند معرفی شده است

در گام بعدی از مباحث سوره حمد، بحث نعمات خدای متعال مطرح است، یعنی در آیه ششم خدای متعال می‌فرماید که اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ ، خب یک مطلبی پیش از این مطرح است که آن در آیه هفتم ذکر شده صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ ، یعنی در معرفی صراط، در توضیح بیشتر صراط، یک نکته‌ای مطرح شده صراط چه کسانی؟ در آیه ششم صراط با چه توصیفی؟ صراط با چه وصفی؟ صراط المستقیم، صراط استقامت دهنده، می‌شود صراط که ویژگی‌ و صفتش المستقیم است. یک معرفی دیگر هم از این صراط انجام شده، افرادی که مرتبط با این صراط هستند، آن افراد در چه بستری و با چه ویژگی معرفی شده‌اند؟ در بستر نعمات خدا و ویژگی نوع رفتار در قبال نعمات،

رفتار افراد در قبال نعمات یا ایشان را جزء مغضوبین یا ضالّین و یا در گروهی غیر از این دو دسته قرار می دهد

سه دسته افراد در بستر نعمات خدای متعال در آیه هفتم معرفی شده‌اند، خدای متعال نعمت داده، به چه کسی؟ تقریباً به همه، کسی نیست که مشمول نعمات خدای متعال نباشد، یا یک دوره‌ای مشمول نعمات خدای متعال نشده باشد، در آیه هفتم سه دسته افراد در قبال نعمات خدای متعال مطرح هستند، یک دسته المَغضوب عَلیهِم هستند، یک دسته الضَالِّین هستند، یک دسته بقیه، غیر از این دوتا.

بی‌معرفتی نسبت به حمد خدا خطری است که انسان را به سمت مغضوبین یا ضالّین می کشاند

وقتی انسان‌ها در فضای نعمات خدای متعال هستند باید توجه کنند که جزء آن دو دسته نباشند، المَغضوب عَلیهِم و دسته الضَالِّین . چگونه جزء آن دو دسته نباشند؟ این بحث را در همین سوره شما باید ذیل بحث حمد دنبال کنید، خطری که انسان‌ها را تهدید می‌کند، خطری که ممکنه یک انسان‌ را به سمت مغضوب شدن یا ضال شدن در بستر نعمات خدای متعال سوق بدهد چی هست؟ بی‌معرفتی نسبت به حمد خدا. خدای الرحمن، خدای الرحیم، نعمات را جاری کرده و ساری کرده بر همه انسان‌ها، این انسان معرفت به حمد الله الرحمن الرحیم ندارد، نعمات برای او موجب حمد خدا نیست.

در پی رفتار صحیح در قبال نعمات ورود به صراط مستقیم مطرح می شود

اگر در بستر نعمات، نعمات خدای الرحمن الرحیم، فرد توانست جزء آن دو دسته نباشد، می‌تواند انتظار داشته باشد که وارد فضای صراط مستقیم بشود. هر کجا بحث نعمت مطرح است به دنبالش بحث صراط مطرح است، یعنی شما باید این را توجه داشته باشید هر کجا بحث نعمت مطرح است، رفتار در قبال نعمات مطرح است و در پی آن بحث صراط مطرح است، بحث صراط مستقیم،

صراط ذیل اسماءالله با اسم الحمید ارتباط دارد و صراط الحمید از آنجا نشأت گرفته است

بحث صراط مستقیم که ذیل صراط الله است، ذیل صراط الحمید است. مفهوم صراط مستقیم در ذیل اسماء ذیل اسم الله، در عالی‌ترین سطح به کدام اسم الله ربط دارد؟ به اسم الحمید، می‌شود صراط الحمید. شما اینجا برداشت کنید که صراط چقدر نزدیک و چقدر درگیر با مفهوم حمد است. صراط، انگار صراط مستقیم فضای اختصاصی و فضای مربوط به اهل حمد خداست. آن کسی که در فضای نعمات خدای متعال جوری رفتار کرده که خدای نکرده جزء مغضوبین است یا جزء ضالین است، انتظار بودن یا هدایت به صراط مستقیم نمی تواند داشته باشد.

در قبال معرفت الحمدلله رب العالمین، ایاک نعبد و ایاک نستعین مطرح می شود

بله پس در سوره حمد بر اساس معرفت حمد به الله، بر اساس معرفت الحمدلله، معرفت حمد به الله، در سه گانه رب العالمین، الرحمن الرحیم و مالک یوم الدین، یک تبعه سه گانه وجود دارد ایاک نعبد و ایاک نستعین، رفتار درست در قبال نعمات و صراط مستقیم. وقتی مطرح است الحمدلله رب العالمین، وقتی این حمد معرفت بشود، حمد به الله رب العالمین باید انسان به این رفتار کشیده بشود به ایاک نعبد و ایاک نستعین، به واحدیت در عبادت و واحدیت در استعانت.

در قبال معرفت الرحمن الرحیم، رفتار صحیح حمد در قبال نعمات مطرح می شود

وقتی مطرح است الحمدللهِ اَلرحمن الرحیم، انسان باید به حمد در نعمات واجد بشود، به بهترین رفتارها در بستر نعمات واجد بشود، باید حامد بشود و در حامد بودن محکم باشد و رشد کند و به عالی‌ترین درجات حامد بودن برسد. اهل حمد باشد در بستر نعمات و در نعمات رشد کند و واجد نعمات عالی‌تر، نعمات بالاتر و نعمات بیشتر بشود. بعضی انسان‌ها با یک مشت نعمت، با خدای متعال خداحافظی می‌کنند. بعضی انسان‌ها مسیر نعمات را جلو می‌روند، باید مسیر نعمات را جلو رفت، مقصد در نعمات النعیم است، باید در نعمات جلو رفت، با نعمات است که انسان رشد می‌کند ولیکن به شرط اینکه بشود در نعمات جلو رفت. اینجا دو تا مطلب وجود دارد: یکی رفتار درست در قبال نعمات و دوم ازدیاد نعمات تا نعمت تامه تا رسیدن به النعیم، شاه کلید این حرکت حمد است، معرفت حمد، اهل حمد بودن است

بر اساس معرفت مالک یوم الدین هدایت به صراط مستقیم مطرح می شود

و مطلب سوم اینکه انسان بر اساس الحمدلله مالک یوم الدین، بتواند به صراط مستقیم راهی پیدا کند، به ارتفاعات صراط مستقیم. ببینید این بحث صراط مستقیم از ابتدا وجود دارد تا انتها، از دنیا، از ابتدای حرکت انسان، صراط مستقیم وجود دارد تا بعد از جنات، درون جنات بحث صراط مستقیم مطرح است، بحث طالب بودن به هدایت شدن به سوی صراط مستقیم مطرح است، یعنی از اول وجود دارد تا آخر. لذا از این نگاه سوره حمد تنظیم معرفت سه گانه حمد است و یک معرفت و یک رفتار سه‌گانه‌ای که انسان باید داشته باشد، تنظیم این موضوع است.