ارتباط صراط با وجه الحمید خداوند متعال

صراط با چه اوصافی بر کسانی که علی صراط هستند اثر می گذارد ؟

در بحث رابطه صراط با حمد. اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم، و توکلنا علی الله. یک بحث اینجا وجود دارد با عنوان حاکمیت اسم الحمید خدای متعال بر صراط. در بحث صراط ما مجموعه‌ای از اوصاف را داریم برای صراط، مثل صراط مستقیم، مثل بحث مستقیم، مثل بحث سَوِی بودن، این‌ها اوصاف صراط است و صراط بر اساس این اوصاف اثر می‌گذارد بر کسانی که علی صراط هستند.

صراط از زمان آدم (ع) تا آخرت ادامه دارد

عرض شد که صراط با این اوصافی که دارد، این صراط با اوصاف مثبت، صراط با اوصافی مثل مستقیم، با وصفی مثل سَوِی ، بر انسان‌های علی صراط اثر می‌گذارد و حداقل از زمان خلقت آدم علیه السلام برای انسان‌ها مطرح هست تا آخرت، تا درون جنات. پس این دوره زمانی مطرح بودن صراط. پس تا اینجا دو بحث داشتیم، اوصاف صراط که بر اساس آن بر انسان‌های علی صراط اثر می‌گذارد، مثل مستقیم و سَوِی و دوران صراط که از زمان خلقت آدم هست تا آخرت.

سه مطلب مهم در یافتن درجات صراط

مطلب دیگر تخصیص صراط است، یا درجات صراط است. برای یافتن درجات صراط ما به چند مطلب باید توجه کنیم، 1- دورانی که صراط مطرح است، 2- افرادی که بر آن صراط هستند، سوم تعلق صراط به اسماء الله.

مستقیم صفتی است برای مثبت بودن صراط

صراط مستقیم که اینجا مستقیم صفت صراط است و گویای این است که این صراط، صراط درستی است و از صراط غلط تمیز پیدا می‌کند، چرا که ما صراط غلط هم داریم و مسیرش جحیم است، متعلق به جحیم است، انتهای آن صراط جحیم است. آن سرچشمه‌ای که نخ این صراط را گرفته و اهالی بر این صراط را به سوی خود می‌کشاند، جحیم است. خب صراط منفی هم داریم لکن مستقیم بودن گویای صراط مثبت است.

صراط مستقیم از جهت تعلق به دو دسته تقسیم می‌شود

این صراط مستقیم دارای درجات است، به حسب اینکه چه کسانی بر این صراط هستند، در چه دورانی بر این صراط هستند، و به چه اسمی از اسماءالله ارتباط دارند، متعلق به چه کسی؟ صراط مستقیم از جهت تعلق به دو دسته تقسیم می‌شود، تعلق به انسان‌ها که در آیه ۷ سوره حمد مطرح است، صراط الذین انعمت علیهم ، با آن توضیحاتی که عرض شد و تعلق به خدای متعال

تعلق صراط مستقیم به خداوند خود چهار دسته است

در تعلق به خدای متعال، خدای متعال صراط را با چند جهت اتصال به خدا مطرح می‌کند، 1- صراط الله 2- صراط رب 3- صراط العزیز الحمید و چهارم صراط الحمید.

صراط الله و صراط رب جنبه عمومی دارند

وقتی به صراط الله و صراط رب توجه می‌کنیم، این نوع اطلاق، این نوع تعلق صراط به الله، از زمان دنیا است برای همه انسان‌هایی که به سوی صراط هدایت می‌شوند هست، پس این اطلاق، اطلاق عمومی است. این تعلق، تعلق عمومی است. وقتی خدای متعال می‌گوید صراط الله، در واقع همه درجات صراط مد نظرش است و مخاطب همه انسان‌ها هستند، چه پایین ترین درجات انسان‌هایی که به سوی صراط مستقیم هدایت می‌شوند، چه عالی‌ترین درجات. وقتی می‌گوید صراط رب هم همچنین.

دلایل اختصاصی بودن صراط العزیز الحمید

در آیات سوره ابراهیم آیه اول و سوره سبأ آیه ششم بحث صراط العزیز الحمید مطرح است. در آیه ششم سوره سبأ درجه‌ای از صراط برای کسانی مطرح است که خدای متعال به آنها اذن داده است، اذنی که آنچه بر اساس آن آنچه که بر رسول الله صلوات الله علیه نازل شده است را حق می‌داند، معرفت بزرگی است، اهل این علم هستند. خدای متعال می‌فرماید اینجا بحث هدایت به صراط العزیز الحمید است، یا در آیه اول سوره ابراهیم می‌فرماید که بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ الر ۚ كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَي النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِليٰ صِراطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ، کتابی که خدای متعال آن را بر رسول الله نازل کرده تا خارج کند مردم را از ظلمات الی النور بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِليٰ صِراطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ، مقدمه این هدایت به صراط، مقدمه این حرکت به صراط العزیز الحمید، ابتدا خروج از ظلمات به سمت نور است. پس هم در اهالی این صراط یک تخصیصی نسبت به عموم خورده، هم در مقدمات رسیدن به این صراط، هم در تعلق این صراط که العزیز الحمید هست.

هدایت به صراط الحمید در درون جنّات و برای اهل بهشت مطرح است

مطلب دیگر آیه ۲۴ سوره حج است، در این آیه خدای متعال می‌فرماید، وَ هُدُوا إِلَي الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِليٰ صِراطِ الْحَمِيدِ ، این در مورد چه کسانی است؟ و مقطعش کجاست؟ و برای چه دورانی است؟ در آیه بیست و سوم می‌فرماید، إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً ۖ وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ ، در مورد افرادی است که وارد جنات شده‌اند، در مورد الذین و عملوا الصالحاتی است که وارد در جنات هستند، در درون جنات، در درون این جنات، در درون این جنات خدای متعال این افراد را هدایت می‌کند، دو مرحله هدایت، وَ هُدُوا إِلَي الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِليٰ صِراطِ الْحَمِيدِ ، پس این هدایت به صراط برای کسانی است که درون جنات هستند، درون این جنات هستند. اینجا مقام مرتفعی از بحث صراط مطرح است.این مطلب مهم است، هدایت به صراط ابتدای راه نیست، اواسط راه نیست، در ابتدای راه است، در اواسط راه است، الی آخر است، برای اهل جنت هم است، برای اهل عالی‌ترین درجات جنت هم است، این مطلب مهم است، در جنات هم صراط مطرح است، برای اهل جنت هم صراط مطرح است، این صراط، صراط از گمراهی نیست، صراط از کژی راه نیست، صراط مستقیم هست ولی دیگر بحث مغضوب بودن مطرح نیست، دیگر بحث ضال بودن مطرح نیست، این‌ها چه کسانی هستند؟ اهل جنت. خدای متعال دو هدایت برای اهل این جنت مطرح می‌کند، اول هدایت هُدُوا إِلَي الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ ، هدایت به یک قولی که آن قول طیب است، اول باید این‌ها به یک قول طیبی هدایت بشوند، پس باید این مقدمه از هدایت رو داشته باشند و دوم هدایت به صراط است.

تخصیص صراط با عنوان الحمید توسط خداوند برای اهالی جنّت

خدای متعال اینجا که می‌خواهد صراط را تخصیص بزند به خودش، مربوط به خودش کند نمی‌گوید صراط الله، چون صراط الله یک اطلاق عمومی است، اینجا تخصیص می‌زند به خودش با عنوان الحمید. اینجا که بحث صراط مطرح می‌شود، تعلق این صراط به الحمید است، یعنی اختصاصی‌ترین تعلق صراط به خدای متعال به اسم الحمید خداست.

مقصد اصلی صراط، خداوند الحمید است

اگر صراط را بخواهیم در یک کلمه، خلاصه به خدای متعال متعلق کنیم باید بگوییم صراط الحمید، عالی‌ترین درجه صراط، صراط الحمید است. مقصد صراط، الحمید است. در واقع صراط به خاطر الحمید است، الحمید بودن خداست. در رأس، در ارتفاع، اسم الحمید بر صراط حاکم است. ‌مفهوم صراط به خاطر الحمید بودن خدای متعال، شکلی گرفته‌اند در عالم. ‌صراط به خاطر حمد خداست. صراط مفهومی است مربوط به حمد. صراط رفتار در قبال حمد خداست. صراط تحقق حمد خداست برای انسان. صراط اسلوب حرکت حامدان است. صراط اسلوب حرکت اهل حمد خدا است. صراط سلوک ذیل حمد خداست.

در سوره حمد هم درخواست هدایت به صراط مستقیم ذیل حمد است

لذا این مطلب در سوره حمد مطرح است، عالی‌ترین رفتاری که یک انسان در سوره حمد از خودش بروز می‌دهد درخواست هدایت به صراط مستقیم است. ذیل بحث حمد چه می‌خواهد؟ صراط مستقیم. رفتار ما به ازای حمد چیست؟ هدایت به صراط مستقیم، قرار گرفتن در صراط مستقیم، قرار گرفتن بر صراط مستقیم. رفتار درست ذیل الشُکرُ ِلله چیست؟ رفتار درست در قبال نعمات، شاكِراً لِأَنْعُمِه ، ما به ازای درست در قبال الحمدلله چیست؟ اِهدنا صراط المستقیم.

علّت وجودی صراط مستقیم به خاطر وجه الحمید خداوند متعال است

بله انسان وقتی به دنبال صراط است یعنی به دنبال رفتار حمد در قبال خداست یعنی به دنبال اهل حمد بودن است و این از دنیا وجود دارد تا درون جنات، هر کجایی که بحث نعمت مطرح است و این صراط است که انسان را بر مدار نعمت‌ها و بر پایه نعمت‌ها الی الله حرکت می‌دهد به سوی خود خدا. این صراط است که انسان را از نعمات عبور می‌دهد، قیام می‌دهد، انسان را طالب قیام می‌کند به سوی منعم. مفهوم صراط اینجاست. یک معنا از صراط می‌شود اینکه چرا خدای متعال مفهوم صراط را قرار داده؟ به خاطر اینکه انسان‌ها وقتی خدا به آنها نعمت می‌دهد و آن انسان‌هایی که رفتار درست در قبال نعمات دارند بتوانند به سوی خود خدا راهی پیدا کنند، لذا باید این صراط را خدای متعال از وجه الحمید خود قرار می‌داد.