تناسبِ هدایت با سطوح متفاوت کلام الله، در مسیر الی الله

هدایت به واسطه کلام الله (اصلی‌ترین و مهم‌ترین دستورالعملِ بشر)

در بحث کلام الله یکی از بحث های مهم بحث هدایت هست، هدایتِ متکی به کلام الله. این موضوع را در جای جای مختلف در قرآن کریم میشه دنبال کرد و دید. در ماجرای آدم علیه السلام میشه دید. وقتی کلام الله نیست، درجاتی از هدایت نیست و به تبعش اغوا است. هدایت را باید به کلام الله دنبال کرد. کلام الله در کل اون سه سطحی که در سوره شوری مطرح است. اینکه خداوند با بشری تکلم نمیکنه الا وحی یا مِن ورای حجاب یا اینکه رسولی را ارسال میکنه که به او وحی کنه، به اون فرد وحی کنه. یعنی وحی به واسطه رسول، وحی به واسطه ملائکه، وحی به واسطه جبرئیل. هدایت وابسته به این تکلم خداست و هر صحنه‌ای که هدایت خودش رو لازم داره، تکلم خودش رو میخواد. ببینید در ماجرای موسی علیه السلام بعد از نجات بنی اسرائیل و غرق شدن فرعونیان، هدایت خودش لازم است. از اونجا به بعد صحنه به شکلی است که هدایت درخور اونجا لازم است. قبلا هم هدایت لازم بود. به وحی انجام شد ممکن بود به وحی به وسیله رسول باشه و ممکن بود به وحی مِن ورای حجاب باشه. باز از اینجا به بعد هدایت لازم است. چرا؟ چون بشر در کل دنیا اصلی ترین دستورالعملی که نیاز داره و براش هست، تبعیت از هدایت است. هدایت بیاد از هدایت تبعیت کنه در صحنه های مختلف در موقعیت های مختلف هدایت اون صحنه، هدایت اون فضا، هدایت اون مسیر پیش رو، لازم است و این به کلام الله است.

یک نمونه از هدایت، پس از تکلُّمِ خداوند با حضرت موسی ع در میقات

در ماجرای موسی علیه السلام در اون موقعیت، هدایت لازم هست. لذا ببینید موسی علیه السلام میره به میقات و آنجا خداوند متعال با او تکلم میکنه تکلمی که تکلم های قبلی نیست. از نوع تکلم های قبل نیست و او برمیگرده به هدایتی جدید. یکی از آثار این تکلم، هدایت در خور صحنه‌ی پیش رو هست. ابلیس وقتی که موسی علیه السلام نیست در همین موقعیت که موسی علیه السلام به میقات تشریف بردند یه کاری انجام میده، سامری رو به کار میگیره یه گوساله ای رو پرورش میدهند و حالا اون گوساله هم رفتارهای عجیبی رو انجام میداده که بنی اسرائیل به سمت اون گوساله سوق پیدا می‌کنند، وقتی موسی علیه السلام بر می گرده اون گوساله رو چگونه نهی میکنه؟ اون گوساله رو چگونه تحقیر میکنه؟ بحثش این هست أَنَّهُ لا يُكَلِّمُهُمْ‏ وَ لا يَهْديهِمْ سَبيلاً . اون گوساله با آنها تکلم نمیکنه. با بنی اسرائیل تکلم نمیکنه، کلامی نداره و لا يَهْديهِمْ سَبيلاً. این گوساله نمیتونه با اونها تکلم کنه و اونها رو هدایت کنه. عرض میکنیم چرا نمی‌تونی هدایت کند؟ چون نمی تونه تکلم کنه. البته این گوساله در سطحی نبود که تکلم کنه ها، و قطعاً در سطحی نبود که هدایت کنه، ولی وقتی خداوند متعال این رو مطرح میکنه خود این هم برای ما در وجه مثبتش، درس داره، معرفت داره. قبلش مطرح است که خداوند متعال با موسی علیه السلام تکلم کرد، کلام داشت و بعد از تکلم و به واسطه تکلم هست که هدایت انجام میشه.

حرکت پیامبر (ص) در معراج به سوی الله، مبتنی بر کلام الله

این ارتباط بین هدایت و کلام الله در جاهای مختلف دیگر قرآن هم مطرح است از جمله سوره نجم. ببینید در سوره نجم می فرماید که، وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى . نجم یکی از کاربردهاش یکی از تبعاتش هدایت کردن است و استفاده از نجم برای هدایت شدن است. در سوره نمل آیه ۱۶ مطرح است که وَ عَلَامَاتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ يهَتَدُون . آنها به وسیله نجم هدایت می شوند. در سوره نجم مطرح است که وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى . قسم به نجم وقتی که نجم هوی شد. بله این در سوره نجم این بحث مطرح است این ارتباط بین کلام الله و هدایت. ببینید سوره نجم سوره معراج رسول الله صلی الله است. میخواد در سوره نجم بفرماید که حرکت الی الله، حرکت معراجی الی الله باید مبتنی بر کلام الله باشه تا بدون ضلالت باشه. پایه این حرکت باید بدون ضلالت باشه. باید با هدایت باشه و این چگونه به دست میاد؟ به وسیله کلام الله. وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى . به وسیله نجم به دست نمیاد. به وسیله عالی ترین اشیاء آسمان به دست نمی‌آید. خداوند می‌فرماید که نجم برای هدایت است، مثلاً در سوره انعام آیه ۹۷ می‌فرماید که، وَ هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتهَتَدُواْ بهِا فىِ ظُلُمَاتِ الْبرَّ وَ الْبَحْرِ . برای حرکت غیر دنیایی برای یک سیر غیر برّ و بحر، شما به هدایتی نیاز داری که اون هدایت باید مبتنی بر کلام الله باشد. اون هدایت از نجوم و امثالهم به دست نمیاد. اگه میخوای تو دنیا این ور و اون ور بری اگه میخوای تو دریا ها راهت رو پیدا کنی اگه میخوای تو زمین راهت رو پیدا کنی راه زمینی میخوای، راه در خشکی میخوای راه در دریا میخوای شما ممکنه به کلام‌الله نیاز نداشته باشی. اگر هدایت در این سطح می خوای شما ممکنه به کلام الله نیاز نداشته باشی. اگه سبیل الی الله می خوای فقط با کلام الله این هدایت حاصل میشه. تنها به وسیله کلام الله است. به وسیله یکی از اون سه سطح کلام الله که در سوره شوری آیه ۵۱ مطرح است، یا باید کلام الله را از طریق واسطه های کلام الله دریافت کنی، یا باید مِن ورای حجاب کلام الله را دریافت کنی یا باید فراتر از مِن ورای حجاب کلام الله را دریافت کنی.

سطوح مختلف کلام الله متناسب با ارتقاء هدایت

البته این سیر الی الله در هر مقطعش در درجات بالاترش هدایت خودش رو میخواد و لزوماً کلام الله سطح خودش رو میخواد. یعنی اونجایی که رفتی در افق اعلا، اونجا هدایت خودش رو میخواد. لذا کلام الله سطح خودش رو میخواد. وقتی شما رفتی أَدْنى مِن قابَ قَوْسَيْنِ ‏، اونجا هدایت خودش رو میخواد، لذا کلام الله سطح خودش رو میخواد. لذا اولین اتفاقی که در أَدْنى مِن قابَ قَوْسَيْنِ ، برای رسول الله ص توسط خداوند رقم میخوره،این است فَأَوْحَى إِلىَ‏ عَبْدِهِ مَا أَوْحَى . تکلم صورت گرفت که هدایت اتفاق بیفته. هدایت در سطح أَدْنى مِن قابَ قَوْسَيْنِ ‏، اونجا هم هدایت خودش رو میخواد. همه مسیر الی الله به هدایت است، همه هدایت در کل این مسیر، مقطع به مقطع این مسیر مبتنی بر کلام الله است، سطوح مختلف کلام الله.

سطح جدیدی از کلام الله، لازمه ی هدایت به صراط مستقیمِ مطرح شده در سوره حمد

ببینید شما در سوره حمد مطرح است که خب در سه چهار آیه ی اول بحث حمد خداوند متعال و معارف و معرفت عالی نسبت به خداوند متعال، معارف توحیدی نسبت به خداوند متعال مطرح است، ایمانیات سطح بالایی در چند آیه اول مطرح است، بعد معرفی فرد است إِيَّاكَ نَعْبُد ، اوج عبادت، فقط تو را عبادت میکنیم. اوج توحید عملی، اوج بهترین رفتارها، إِيَّاكَ نَسْتَعِين . تنها و تنها از تو استعانت میگیریم، تنها از تو یاری می‌گیریم. هیچ کس هیچ کاری برای ما انجام نمیده فقط تویی که داری انجام میدی. خب این سطح خیلی بالاست. یه فردی که اینجا هست یه هدایتی براش مطرح شده که اینجا هست. بی هدایت که اینجا نیست که. مثلاً به وسیله قرآن هدایت شده، به وسیله کتاب الله هدایت شده، به وسیله کتاب الله نازل شده ی قرائت شده توسط رسول الله ص، وحی شده توسط جبرئیل، هدایت دریافت کرده. این فرد یک فرد هدایت شده است در همین موقعیت، کسی که در این اوج ایمانیات است در این سطح از ایمانیات است، کسی که در این سطح از عبادت و عمل است، این فرد هدایت شده است، این فرد به اینجا که رسید راه که تموم نشده، الی الله که مسیر تمام شده لذا میخواد که اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم ،. هدایت کن ما رو به صراط مستقیم. هدایت کن ما رو، به چه چیز ما رو هدایت کن؟ به وسیله چه چیزی باید هدایت بشیم؟ به وسیله کلام الله. مگه نبود کلام الله؟ مگه قبل از اون کلام الله نبود؟ مگه قبل از اون این افراد با کلام الله مواجه نبودند؟ خب بودند که به اون سطح از ایمان و معرفت و رفتار رسیدند. پس چی می خواند اینجا؟ ما را هدایت کن، به کلام الله ما را هدایت کن، هدایت کن به صراط مستقیم. چندتا مطلب، این که قبل از این هدایت برای این افراد مطرح است اینها هدایت شدند پس این هدایت در آیه ی اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم ، ، یک هدایت دیگری است. دوم قبل از اون، اون ها به واسطه کلام الله ولو به واسطه، کلام الله رو دریافت کرده باشند، هدایت شدند، معرفت پیدا کردند، اهل ایمان شدند، اهل عبادت شدند، اهل استعانت شدند، ولی حتماً با سطحی از کلام الله آشنا نیستند، مواجه نیستند. مطرح نیست که ما کلام تو را شنیده ایم، کمک کن کلام تو را اجرا کنیم و بریم بر صراط مستقیم، بریم به سوی صراط مستقیم. موضوع اینه که ما رو هدایت کن به صراط مستقیم، اصلا ابزارش وجود نداره، زمینه اش وجود نداره ما رو هدایت کن. یک سطحی از ارتباط با کلام الله نیاز هست که باید ما اون رو دریافت کنیم به سوی صراط مستقیم. برای هدایت گرفتن به سوی صراط مستقیم. یک سطحی از ارتباط با کلام الله نیاز هست. داخل پرانتز عرض کنیم می فرماید در قیامت خداوند وقتی آدم ها میایند و در صحنه ای از قیامت قرار میگیرند خداوند متعال به برخی از آدمها نظر نمیکنه و با آن‌ها تکلم نمیکنه. در سوره آل عمران آیه ۷۷ مطرح است که، إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمَانهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فىِ الاَخِرَةِ وَ لَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لَا يَنظُرُ إِلَيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيم . در اون مقطع از آخرت خداوند متعال با این افراد تکلم نمیکنه، نظر نمیکنه اینها تزکیه نمیشند و میرن در عذاب الیم. با آنهایی که اینجوری نیستند، خداوند متعال تکلم میکنه. حالا عرضمون این نیست اینجا دقیقا بحث اون ایه ی هدایت به صراط مطرح است. عرضمون اینه که در مقاطع مختلف تکلم خدا نیاز هست. سطح جدید و سطح درخور ارتباط با کلام الله نیاز است.