هدایت، نتیجه مقولات مهمّ ماجرای حضرت آدم (ع) از جمله تلقّی کلمات، اجتبی شدن و توبه بر ایشان است

سه مقوله در مورد توبه

ما در بحث توبه چند تا بحث داریم. یک، توبه ای که افراد الی الله انجام میدن. دوم، قبول توبه توسط خداوند متعال و سوم تواب بودن خداوند متعال، اینکه خداوند علَی افراد، بر افراد توبه میکنه. این سه تا مقوله است.

توبه پذیر بودن خداوند و توّاب بودن او در آیه 104 توبه دو مطلب جدا از هم

توّاب و توبه پذیر

ببینید در آیه ۱۰۴ سوره توبه میفرماید که آیا نمیدونن این که خدای متعال کسی است که توبه عبادش رو قبول میکنه؟ آیا نمیدونن این که تنها خداست، فقط خداست که توبه عبادش رو قبول میکنه و صدقات رو می گیره و اینکه خداست که تواب و رحیم است؟ ببینید میگه آیا اونها، اینا رو ندانستند؟ چی رو؟ در دو بخش مطرح میکنه. سه موضوع رو در دو بخش. در بخش اول این که خداست که توبه عباد رو قبول میکنه و صدقات رو میگیره و اینکه خداست که تواب و رحیم است. پس این تواب بودن، تواب بودن خدا به معنای قبول توبه عباد نیست. توبه کردن خدا بر عباد به معنای قبول توبه عباد نیست. بله شاید وقتی گفته میشه فردی الی الله توبه میکنه و خداوند متعال بر او توبه میکنه، این بین، این وجود داشته باشه که پس خداوند توبه او را قبول کرده و در یک مرحله بعدی بر او توبه کرده. ولی این دو مقوله ی توبه کردن خدا بر فردی و قبول توبه توسط خداوند متعال یکی نیستند، دو تا مقوله هستند. اینکه توبه خدا بر افراد به معنای پذیرش توبه نیست یک دلیلش عرض شد.

خداوند توبه می کند بر افراد که آنها توبه کنند

دلیل دیگر اینکه آیه 118 سوره توبه خداوند می فرماید که، ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُواْ، خدا بر آنها توبه میکنه تا اون ها توبه کنند. اینجا توبه خدا بر بندگان به معنای پذیرش توبه نیست. چون اونها هنوز توبه نکرده اند. خدا توبه می کنه تا اون ها توبه کنند. پس اینجا به معنای پذیرش توبه نیست.

عدم پذیرش توبه کفّار توسط خداوند

در آیه ۹۰ سوره آل عمران هم خداوند متعال می فرماید که کسانی که بعد از ایمان شان کافر میشوند و به کفر شون اضافه میشه، یعنی در ادامه فقط به کفرشون اضافه می‌کنند، لن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ ، توبه شون مورد قبول واقع نمیشه. أُوْلَئكَ هُمُ الضَّالُّون . اینها ضَّالُّون هستند. خوب این افراد توبه می کنند چی میشه؟ توبه شون قبول نمیشه. نمی فرماید که این افراد اصلاً توبه نمی کنند. ممکنه توبه بکنن، توبه شون قبول نمیشه.

تفاوت توّاب بودن خداند و توبه پذیر بودن او

بله در ماجرای توبه، خداوند متعال نسبت به توبه دیگران تواب نیست. نسبت به توبه دیگران قبول کننده توبه است، قابل التوبه. رفتار خدا اینه. خداوند متعال کسی است که توبه افراد رو قبول میکنه. حالا برخی افراد رو قبول میکنه برخی افراد رو قبول نمیکنه. برخی افراد رو هرگز قبول نمیکنه. لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ. توبه آنها اصلاً قبول نمیشه. مومنینی که کافر میشند و کفرشان رو زیاد می کنند. بله غرض اینکه تواب بودن خداوند متعال، توبه کردن خدا بر فردی مساوی قبول توبه اون فرد نیست. ممکنه اصلاً ربطی به توبه کردن اون فرد نداشته باشه.

فَتابَ عَلیه در ماجرای آدم (ع) نه به معنای توبه حضرت آدم (ع) و نه به معنای قبول توبه است

این بحث رو چرا انجام دادیم؟ ذیل بحث القای کلمات به آدم علیه السلام و تلقی کلمات توسط آدم علیه السلام و توبه خدا بر آدم. می خوایم ببینیم آیا اینجا این توبه خدا بر آدم یعنی آدم توبه کرده؟ یعنی خداوند توبه آدم رو پذیرفته؟ از این فتاب علیه چه چیزی بر میاد؟ شاید این باشه که فتاب علیه یعنی خداوند متعال بر او توبه کرد تا آدم توبه کند، شاید توبه بعدش است. شاید هم ربطی به اینها نداره. ربطی به توبه آدم نداره. مثل ماجرای ابراهیم علیه السلام. ابراهیم علیه السلام از خداوند متعال می خواهد که بر ما توبه کن. اَلا ایُّ حال این فتاب علیه در ماجرای آدم علیه السلام به معنای قبول توبه نیست. به معنای توبه آدم نیست.

بله در ماجرای آدم علیه السلام در سوره طه در ماجرای آدم علیه السلام در آیه 121 مطرح است که آدم علیه السلام از اون درخت خوردند فَبَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما ، سَوْآتُ شون آشکارا شد و با ورق جنتی پوشاندند و آدم عصیان کرده بود و اغوا شده بود. یه مرحله ای میگذره از این فضا. در این فی‌مابین اتفاقاتی میافته تا به آیه ۱۲۲ میرسه لذا خداوند می فرماید، ثُمَّ اجْتَباهُ‏ رَبُّهُ فَتابَ عَلَيْهِ وَ هَدى ،‏ این فی‌مابین اتفاقاتی است. از جمله اتفاقات اینه که مطرح است آدم علیه السلام میفرماد که رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا . در آیه ۲۳ سوره اعراف مطرح است که قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرين .‏ و خداوند فرمود که قَالَ اهْبِطُواْ بَعْضُكمُ‏ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَكُم فىِ الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ إِلىَ‏ حِين .

توصیه دسته بندی آیات ماجرای حضرت آدم (ع)

ببینید خوبه که آیات آدم علیه السلام در سوره های مختلف مقایسه بشه. در سه سوره بحث مفصل ماجرای آدم علیه السلام مطرح است در سوره بقره در سوره اعراف در سوره طه. در یکسری سوره های دیگر هم بحثهای تک آیه ای یا دو سه آیه ای مطرح است، موارد خاصی از ماجرای آدم علیه السلام مطرح است. اگر در یک جدولی اینها مقایسه بشند خوبه. ما نتایج زیادی رو می بینیم.

بحث خلافت اللهی حضرت آدم (ع) و القای کلمات تنها در سوره بقره

در بحث سوره بقره تنها جایی است که بحث خلافت آدم مطرح است. در ماجرایی که، در داستانی که در سوره بقره مطرح می شه تنها جایی است در ماجرای آدم علیه السلام که بحث خلافت آدم مطرح است و تنها جایی است که بحث القای کلمات مطرح است، بحث تلقی کلمات مطرح است. یکجا در داستان آدم علیه السلام گفته شد که ما میخوایم یه خلیفه قرار بدیم. خب ما تا انتهای داستان رسید می‌پرسیم خلیفه رو قرار دادی میخوای چی بشه؟ میخواد چیکار کنه الان؟ اصلا چیکار کرد؟ میگیم تلقی کلمات کرد. به او القای کلمات کرد و او تلقی کلمات کرد. بله در سوره بقره بحث خلافت مطرح است. بحث القای کلمات و تلقی کلمات توسط آدم علیه السلام مطرح است. بحث توبه خدا مطرح است.

بحث توبه حضرت آدم (ع) در سوره اعراف

در سوره طه بحث اجتبی شدن آدم و توبه خدا مطرح است. در سوره اعراف بحث توبه آدم مطرح است. شما توبه ی آدم علیه السلام رو میخوای دنبال کنی کجا ببینید؟ سوره اعراف. قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرين .‏ آدم علیه السلام در آیه ۲۳ اعراف توبه کرد. توبه آدم اینجا مطرح است.

پس از هبوط حضرت آدم (ع) به زمین، هدایت، اولین مقوله مطرح شده برای بشر است

یک بحث مهمی که در سوره بقره در ماجرای آدم ع و در سوره طه مطرح است بحث هدایت است. ببینید بعد از آدم یعنی بعد از اینکه همه قرار است هبوط کنند و در ارض قرار بگیرند و ماجراهای بینشون پیش میاد، خب برای آدم، حوا و نسل آدم، فرزندان آدم و بشر چه چیزی قرار داده میشه؟ وقتی به آیات قرآن نگاه میکنیم در ماجرای آدم علیه السلام یک چیز، هدایت. یک چیز قرارداده میشه، هدایت. آدم علیه السلام وقتی خلق شد خب یک ماجرایی برای آدم علیه السلام است مثلاً در سوره بقره یکی از ویژگی‌های خاص آنجا بحث علم الاسماء است که در سوره بقره است. خب این برای آدم علیه السلام قرار داده شد، بحث بهشت هست، بحث شیطان و وسوسه شیطان و خب این ماجرا، فرض کن رسیدیم به آخرش. خب حالا اومدیم به زمین این ماجرای بهشت جمع شد، برچیده شد، آدم قرار است در زمین، بشر قرار است در زمین، زمین بدون بهشت، زمینی که بهشت نیست، قرار بگیره. چی قرار است بدیم بهش؟ اولین چیزی که نه برای آدم بلکه برای آدم و بقیه، یکسری ماجراها است قبلش فقط برای آدم هست، مثل علم الاسماء. مثل جنت. اولین چیزی که پای بقیه بشر هم در میان هست و مربوط به بقیه بشر هم هست، بحث هدایت است. میفرماد هبوط کنید، فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً‏ فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ . این هدایت از کجا قراره بیاد؟ این هدایت قراره از کجا بیاد؟ آدم از بهشت بیرون اومده بشر بعد از آدم در خارج از بهشت زندگی خواهند کرد اولین مقوله ای که براشون قرار داده میشه و مطرح میشه هدایت است.

تلقی کلمات، اجتبی شدن و توبه‌ی خداوند بر آدم (ع) زمینه باز شدن باب هدایت هستند

خداوند متعال بعد از ماجرای آدم علیه السلام بعد از داستان اخراج آدم علیه السلام از بهشت برای آدم چند تا موضوع رو مطرح می کنه که مختص آدم علیه السلام است. یکی تلقی کلمات توسط آدم علیه السلام. یکی اجتبی شدن آدم علیه السلام. یکی توبه خدا بر او و دیگری در انتها، هدایت. هدایت برای آدم. هدایت برای آدم. در سوره بقره می فرماید که تلقی کلمات توسط آدم علیه السلام، در ادامه می فرماید فتاب علیه. خب پس تلقی کلمات و توبه اینجا مطرح است. در سوره طه میفرماد که اجتبای آدم، فتاب علیه و هر دو. این هدایت یعنی از این چهار مقوله ای که برای آدم علیه السلام مطرح شد، تلقی کلمات، اجتبی، توبه خدا بر او و هدایت که هدایت چهارمین و انتهای موضوع است، به لحاظ ترتیب انتهای موضوع است. در بحث القای کلمات و اجتبی باید بحث بشه ببینیم ترتیب این دو چه جوری است. القای کلمات قبل از اجتبی بوده یا اجتبی قبل از القای کلمات بوده یا به موازات هم بودند. یعنی چون تلقی کلمات کرد اجتبی شد. حالا یک تقدم تأخری ممکنه اینجا وجود داشته باشه ولی قطعاً بعد از هر دوی اینها، توبه خدا بر آدم هست و بعد از توبه خدا، هدایت است. هدایت آدم. آدم فردی هدایت شده است. نمی فرماید فتاب علیه و آدم توبه کرد الی الله. نتیجه ی توبه خدا بر آدم، توبه آدم الی الله نیست. نتیجه توبه خدا بر آدم گام بعدی پس از توبه خدا بر آدم، هدایت آدم است. آدم فردی است هدایت شده. هدایت باز شد. اولین جایی است که باب هدایت باز میشه. اولین باری است که برای بشر باب هدایت باز میشه. باب هدایت برای بشر کی باز شد؟ در این زمان برای آدم علیه السلام و بعد از این برای بشر و اولین مقوله و مهمترین مقوله برای بشر برای زندگی خارج از بهشت، بحث هدایت است. لذا می فرماید فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً‏ فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ . قبل از این خداوند به آدم علیه السلام می فرماد که نرو از این درخت نخور. نهی میکنه، امر میکنه، این مقوله به معنای هدایت نیست. اینجا باب هدایت برای آدم علیه السلام باز نشده. چه چیزی باب هدایت رو باز میکنه؟ سه مقوله قبلش لازم است، تلقی کلمات، اجتبی شدن، توبه‌ی خدا.