لزوم بررسی معنای جاهلیت در قوم عرب زمان رسول الله (ص)

اهمیّت ادبیات در میان قوم عرب در زمان رسول الله

بله وقتی خداوند به قوم عرب می فرماید که اونها جاهل هستن یا رفتارهایی بر اساس جاهلیت دارن، خوب این رو باید بررسی کرد که این به چه معناست. آیا به معنای این هست که اونها یه قوم بی سوادند. یک قوم نادانن. نادان به معنای بیسوادی. یه قوم بربر هستن. یعنی رسول الله ص در قومی مبعوث شده که اون قوم هیچی متوجه نیستن، مثل یه قوم بربر هستن. از نظر سواد بی سواد هستن. آیا اینطور بوده؟ از برخی از استدلالات قرآنی و روایی میشه این برداشت رو کرد که قوم مخاطب رسول الله ص به تعیبر عصر امروز قوم دانایی بودن. مجموعا ها. آیا در اون قوم بی سواد بوده؟ بله حتما بوده. غالب آن قوم. آنچیز که از قوم نمود داره، دارای افرادی بزرگ و با منش علمی زیاد بودن. در اون افراد کلام، خطاب، شعر، ادبیات، علوم مختلف انسانی، رواج داشته. رسول الله ص از جایی عبور می کردن، یک فردی جمع کرده بود ملت رو دور خودش و خطابه ای برای اون ملت می کرد. و رسول الله ص فرمود که این کیست؟ گفتن که او علامه هست. رسول الله ص فرمود مَن علامه؟ علامه چیه؟ یعنی او رو تحقیر کرد. من علامه؟ علامه چیه؟ گفتن که او کسی است که دارای علم انصاب هست. همه علم مربوط به انصاب رو بلده. در علم انصاب علامه هست. خوب از این مطلب ببینید. این برداشت میشه که اون فرد پس عالم بوده. عالم به علم انصاب. دوم برای مردم که دور او بودن این مسئله مهم بوده. مردم براشون ارزش داشته. دنبال این علامه بودن. دورش جمع میشدن. حالا هم برای شنیدن هم برای یاد گرفتن. اون علامه بین این مردم ارج و قرب داشته. والا دورش جمع نمی شدن. یه مشت قوم بربر که دور یه علامه جمع نمیشن که. که علم انصاب داره. رسول الله ص این علم رو می کوبن. این علم رو کنار می گذارن. می گن این علم به درد نمی خوره. این علم در واقع علم نیست. اونجا علم رو تقسیم می کنن اینکه علوم ثلاثه هست. علم سه بخش است و توضیحاتی ذیل این دارن. ولی عرض ما این هست که اون قومی که اونجا بودن یک قوم بربر نبودن. یا اقوال مختلفی که در روایات مطرح هست در اینکه اهل اون زمان اهل شعر و ادب و کلام و خطابه بودن. براشون این مطالب، اینجور موضوعات خیلی مهم بوده. در سراپرده کعبه اشعار و قصیده های بزرگی نوشته شده بوده و آویزان بوده. خوب اگر این اشعار اونجا بود و هیچ کس باسواد نبود، اون رو برای کی اونجا نوشته بود. یا در برخی از روایات بیان میشه که چرا معجزه رسول الله ص به شکل این کتاب قرآن هست؟ چون در اون زمان خطابه و شعر و ادبیات خیلی رونق داشته و این کتاب قرآن به این شکل هست، معجزه رسول الله ص به این شکل هست در قبال اونها. خوب اگر رواجی نداشته، اگر سه نفر فقط اینطور بودن، اگر چند نفر فقط اینطور بودن و اون قوم مجموعا یک قوم بی سواد بودن، این استناد به این شکل استناد معجزه بودن قرآن نمی تونه استناد باشه. معجزه است قرآن به این معنا که اون موقع اشعاری گفته میشد، معجزه ادبی قرآن به این شکل هست که اون موقع اشعاری گفته میشد، خطابه هایی گفته میشد و این مسئله برای مردم مهم بود. مردم بهش توجه میکردن. با اون اشعار با اون خطابه با اون علومی که مطرح میشد حظ میبردن. به دنبال اون آدم ها راه می افتادن. رسول الله ص این قرآن رو به این شکل ادبی معجزه ای بیان کرد که مردم اونها رو کنار بگذارن. پس قوم رسول الله ص اهل این فضا هستن. خوب باید بدونیم که با این قوم مواجه هستیم. مجموعا خوبه که یک تحقیقی انجام بشه در مورد ویژگیهای اقوام مخاطبین رسولان ع. و در این بین ویژگیهای خاص قوم رسول الله ص احصا بشه. قوم رسول الله ص چه ویژگیهایی داشتن؟ الان گاهی مطرح میشه که قرآن که نازل شد برای یک قوم بی سواد بربری بود که هیچی متوجه نبودن. یک سری قوم یاغی بودن، جاهل بودن، نادان بودن. در صورتی که شما بررسی می کنی می بینی این طور نیست.

جاهلیت قوم عرب در عدم اهمیت به ادبیات نبوده است.

قومی بودن که بسیاری از علوم براشون مهم بوده. آیا مردم بی سواد نبودن؟ بله ممکنه قشر قابل توجهی از مردم سوادشون کم باشه. سواد خواندنشون کم باشه. سواد نوشتنشون کم باشه. مهم جهت گیری اون قوم هست و انسانهای با سوادی که تو اون قوم هستن و رجوعی که مردم به این انسانها دارن. این بنظر میرسه اینطور بوده. جاهلیت قوم عرب رو باید در موضوعات دیگری جستجو کرد. یعنی تعبیر جاهلیت قوم عرب بمعنای قوم بی سواد نیست. بمعنای قوم بربر نیست. بربر بمعنای بی سوادی. جاهلیت قوم عرب رو باید در دل یک قومی معنا کرد که اتفاقا قابل توجه اهل سواد و شعر و ادب و خطابه و برخی از علوم مربوط به علوم انسانی هستن ولی در عین حال جاهلیت دارن. رفتارهایی انجام میدن که، منشهایی دارن، خط مشی دارن که حاکی از جاهلیت هست. اگر علم، علم نباشه هر علمی که باشه اسمش جاهلیت هست و انسان رو به مسیری می کشونه که اونجا رفتارهای جاهل گونه از خودش نشون میده.