اهمیت فراوان تقوای کلام در سوره مبارکه حجرات

ضرورت مراقبت در کلام

بله قول و کلام بحثش خیلی مهم است. قول شما چه باشد؟ صوت شما چه باشد؟ انسان‌ها در بند کلام خودشان هستند. به نظرم چنین قولی از وجود مبارک امیرالمومنین علیه السلام هست. می‌فرماید که انسان در بند کلام خودش هست. اگر کسی مراقبت نکند از کلامش، راه‌های زیادی به رویش بسته می‌شود. اگه هر کسی مراقبت نکند از کلامش راه عمل صالح به رویش بسته می‌شود. اگر کسی مراقبت نکند از کلامش، ممکن است حبط عمل در پی داشته باشد.

کلام یک تجسم و یک تحقق در نفس ما است

بله مراقب قول و کلام باید بود. کلام انسان یک تجسم دارد یک واقعیت دارد. در عرف گاهی مطلبی مطرح می‌شود که حرف باد هوا است نه اینطور نیست، حرف‌ها یک واقعیت هستند یک تجسم اند، یک تحقق اند در نفس ما در وجود ما در پیرامون ما در آینده ما.

کلام انسان ممکن است مانع حضور نورالله شود

گاهی انسان، ناخواسته بدون مراقبت از کلامش مقابله می‌کند با نورانی شدن خودش، مقابله می‌کند با اینکه نور در وجود او قرار بگیرد: يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ چگونه؟ بِأَفْواهِهِمْ این مطلب را همش به دیگران و افراد مشرک و ظالمان و ستمگران عالم نسبت ندهیم که البته آنها در رأس این موضوع هستند که درست هم هست آنها در راس این موضوع هستند، ولی خود ما ممکن است در درجه‌ای بند همین مطلب باشیم، خود ما ممکن است در حدی گرفتار همین مطلب باشیم. با کلاممان در واقع داریم با حضور نورالله در وجود خودمان با اثر نورالله در وجود خودمان مقابله می‌کنیم،

ضرورت توجه به کلام در مسیر حرکت الی النور

به دنبال نورانی شدن هستیم، به دنبال بهره از نور هستیم. آیا به دنبال این هستیم که من الظلمات الی النور حرکت کنیم؟ می‌فرمایید: بله ما به دنبال این هستیم. الی النور می‌خواهی حرکت کنی یعنی چه؟ یعنی پیرامون شما بشود نور، وجود شما بشود نور، شما بشوی علی نور، آیا به دنبال این هستی می‌فرمایید: بله. توجه کن. به چه؟ به اینکه به قول خودت، به کلام خودت، با نور مقابله نکنی! این چراغ نور، این اساس نور که می‌خواهد در وجود شما روشن بشود را شما با کلام خودت با دهان خودت خاموش نکنی! موقعیتی پیش می‌آید به یک بهانه‌ای به یک دلیلی، به دلیل عمل صالحی به دلیل حضور در موقعیت خوبی فضای خوبی امکان این پیدا می‌شود که شما از نور بهره ببری. خوب این چه حرفی است که زدی؟ این چه کلامی بود که داشتی؟ انگار که داری با نورانی شدن خودت مقابله می‌کنی.

انذار قرآن از عدم مراقبت در کلام در آیه 4 سوره مبارکه کهف

بله حرف مهم است. یعنی شما اگر در قرآن جستجو کنید و ببینید که خدای متعال چقدر از توجه به کلام صحبت کرده است چقدر انسان‌ها به خاطر کلامشان سرافراز هستند یا به خاطر کلامشان در بدترین موقعیت‌ها هستند. آیات ابتدایی سوره کهف را ملاحظه کنید: وَ يُنْذِرَ الَّذِينَ قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً این الذین که هستند؟ نمی‌فرماید وینذر الذین… مثلا ظلموا علی… فلان . ستمگر به فلان… . یا فلان فعل را انجام دادند. می فرماید: الذین قالوا… گفتند حرف زدند قولشان این بود که: اتخذ الله ولدا . خدا ولدی اتخاذ کرده. این قول را داشتند. ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ معلوم می‌شود بحث چه هست؟ بحث کلام این‌ها هست. كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ

یک نمونه از آثار کلام در آیه ششم سوره کهف

باشه آقا این‌ها یک حرفی زدند و حرف باد هواست. نه! اینطور نیست. نه اینطور نیست! حرف این‌ها، این حرف خیلی آثار دارد، اثر زیاد دارد. این حرف واقعی هست، این حرف در واقعیت اثر می‌گذارد. اثرش خیلی بزرگ است. توجه کنید، این اثر، اثر بزرگی است. شاید شما نگاه کنید بگویید: آقا طرف، یک حرف زد. اه؟ حرف زد؟ فقط همین؟ آقا خیلی جدی نگیر. یک حرفی گفت. نه اینطور نیست. این حرف آنقدر اثرش زیاد است برای همین افراد که خدای متعال در آیه ششم سوره کهف می‌فرماید: فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلي آثارِهِمْ اصلا نزدیک است که تو، توی رسول الله، نفس ات را نابود کنی به خاطر اثر حرف این‌ها و آثاری که این‌ها دارندبله کلام اینطور اثرگذار هست. اینطور جایگاه دارد. اینطور در واقعیت انسان حضور دارد و اثر دارد.

سهل الوصول بودن گناهان کبیره ای که توسط زبان و کلام انجام می شود

بله زبان و توجه به لسان و توجه به کلام، محتوای کلام لحن کلام صوت کلام اهمیتش خیلی زیاد است. بزرگترین گناهان کبیره که سهل الوصول‌ترین آنها هستند به وسیله زبان، به وسیله کلام هست. وقتی شما در یک محیطی باشی که بسیاری از معاصی و گناهان نمی‌تواند انجام بشود، گناه مربوط به چشم نمی‌تواند انجام بشود، گناه مربوط به ظلم دیگران نمی‌تواند انجام بشود گناه مربوط به ربا نمی‌تواند انجام بشود و گناهانی از این دست، گناه کلام می‌تواند انجام بشود. یعنی هم گناهان کبیره‌ی بزرگی توسط کلام و لسان می‌تواند انجام بشود هم توسط بسیاری از افراد، سهل الوصول می‌تواند انجام بشود. همه در معرض ربا نیستند. همینطوری به جامعه نگاه کنید، همه انسان‌ها در معرض ربا نیستند. اکثر انسان ها در معرض دزدی نیستند. اکثر انسان‌ها در موقعیت قتل نیستند. ولیکن تقریباً همه انسان‌ها در تمامی لحظات، در معرض گناه زبان و لسان و کلام هستند. گناه کلام و لسان، به نوعی مفتاح و پایه سایر معاصی است. در احادیث، از بزرگی گناه لسان، خیلی صحبت هست. اینکه بزرگترین عذاب ها و سخت‌ترین عذاب‌ها مربوط به عذاب لسان هست نسبت به سایر جوارح انسان.

سقوط و صعود در بحث کلام

کلام انسان مثل یک سفینه است مثل یک طناب کش سانی است که از انسان خارج می‌شود و انسان را به دنبال خودش می‌برد. این سفینه می‌تواند در مسیر صعود باشد یا در مسیر سقوط. یک انسان با یک کلامش، با لحن کلامش، با ارتفاع صوت کلامش ممکن است سقوط کند. در آیات سوره حجرات این بحث مطرح است: کسی که مراعات ارتفاع صوتش را ندارد در مقابل رسول الله صلوات الله علیه، حبط عمل می‌شود. دیگر در کارنامه‌اش عمل مثبتی وجود ندارد. سقوطی بالاتر از این داریم؟ یا در جای دیگری مطرح است که: الیه یصعد کلم الطیب کلام طیب به سوی خدا بالا می‌رود، صعود می‌کند. کلام ما به کدام طرف است؟ به سمت صعود یا به سمت سقوط؟ آیا کلام ما مسیری باز می‌کند که به سوی صعود الی الله باشد؟

عالی ترینِ معجزات رسول الله (ص) و دیگر انبیاء (ع) بر مدار کلام و قول است

در بحث توجه به کلام این را توجه داشته باشیم، این مطلب را به خاطر این عرض می‌کنیم که توجهی جلب بشود که عالی‌ترین معجزه رسول الله صلوات الله علیه چی هست؟ کتاب الله. قرآن. این چی هست؟ این قول هست. بر مدار قول هست. عالی‌ترین درجات مربوط به انبیاء و رسولان علیهم السلام و معجزات مربوط به رسولان علیهم السلام چه هست؟ کتاب الله. کتاب آنها، کلام آنها. کتاب الله یعنی چه؟ یعنی جایی که دیگر قول دارد، آن قول، قول خدا است.

کلام از اصلی ترین پایه های حرکت الی الله است

اگر اتفاقی برای یک انسان می‌خواهد بیفتد، اگر یک انسان می‌خواهد برود بالا، اگر یک انسان می‌خواهد نردبان عالم را الی الله حرکت کند، پایه کار کجاست؟ کلام. از اصلی‌ترین پایه‌های کار، کلام است.

نطقی که نه تنها هوی در آن نقش نداشته بلکه وحیانی بوده، پایه معراج رسول الله (ص) در سوره مبارکه نجم عنوان شده است

ببینید در سوره نجم از اصلی‌ترین مباحث سوره نجم چیست؟ بحث معراج رسول الله صلوات الله علیه. شاید بشود گفت عالی‌ترین معراج رسول الله صلوات الله علیه اینجاست. معراج تا ادنی قاب قوسین. در قرب به خدای متعال، نزدیک‌تر از قاب قوسین به خدا. آغاز راه را ببینید، می‌فرماید که: وَ النَّجْمِ إِذا هَوي ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوي وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوي إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحي نطق او، حرف او بر پایه هوا نبود. بر پایه وحی بود. وقتی می‌خواهد او را معرفی کند، یکی از اصلی‌ترین معرفی شدن‌های رسول الله صلوات الله علیه قبل از این مسیر تا معراج، چه مطلبی هست؟ و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی این مربوط به مقام رسول الله صلوات الله علیه هست.

هواسمان باشد که نطق مان بر پایه هوی نبشد

بر ما انسان‌ها وحی نمی‌شود. ما اینطور نیستیم. اما از این می‌توانیم درس بگیریم: رسول ما چگونه انسانی است؟ ما ینطق عن الهوی ما چگونه انسانی هستیم؟ نکند انسانی هستیم که: ینطق عن الهوی. ینطق کله عن الهوی. اینطور هستیم؟ کلا بر اساس هوی نطق داریم؟ بله باید به بحث کلام توجه کنیم

جهات و عناوینی که در مورد کتاب الله مطرح می شود

وقتی از کتاب الله صحبت می‌شود، جهات مختلف دارد کتاب الله. چرا عناوین مختلفی برای کتاب الله مطرح است؟ و چرا ما رفتارهای مختلفی باید در قبال کتاب الله داشته باشیم؟ چه عناوینی مطرح است؟ کتاب الله. قول الله. قرآن.

دلیل قرائت کتاب الله تنظیم قول انسان با قول خداوند است

چرا ما باید کتاب الله را قرائت کنیم؟ چرا باید قرائت کنیم؟ خب برویم عمل کنیم، یک مطالبی در کتاب الله گفته شده، بشنویم، برویم عمل کنیم. نه! باید کلام شما هم تنظیم بشود. لذا شما باید اهل قرائت باشید. کلام خدا را باید به زبان خودتان بیاورید. اولین قدم این است: باید به زبان خودتان بیاورید. باید زبان خودتان را، کلام خودتان را تطبیق بدهید با کلام خدا.

امر به قرائت توسط خداوند به رسول الله(ص) جزء اولین دستورات در مورد کتاب الله است

اولین قدمی که خدای متعال از رسول الله صلوات الله علیه خواست در آن قول مشهور در زمان بعثت و نزول قرآن چه مطلبی هست؟ اقرأ… اقراء بسم ربک… قرائت کن. آنجا می‌توانست بفرماید: اسمع.. بشنو.. واعمل… عمل کن. رفتار ما در قبال کلام الله فقط این نیست بشنو. اسمع… بشنو . واعمل… عمل کن.

قرائت، آغاز رفتار در مورد کلام الله است

اصلاً پایه رفتار این است، آغاز رفتار این است: اقرأ قرائت کن. به زبان بیاور. کلامت را منطبق کن با کلام خدا. کلامت را منطبق کن بر اساس وحی.

نطق رسول الله (ص) مستقیم به وحی اتصال داشت

یک کسی مثل رسول الله صلوات الله علیه کلامش را منطبق می‌کند به وحی، مستقیم. می‌شود: وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوي إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحي[ ]

نطق انسان ها باید به صورت غیر مستقیم و از طریق رسول الله (ص) و قرآن به وحی متصل شود.

شما هم باید این مسیر را بروی، غیر مستقیم. کلامت را منطبق کنی با کلام الله . کلامت را منطبق کنی با وحی، غیر مستقیم. از مسیر رسول الله صلوات الله علیه. از مسیر کتاب الله نازل شده . عظمت قرائت قرآن اینجاست. بحث‌های مختلفی در بحث قرائت قرآن هست. یکیش این است: شما باید کلامت تطبیق پیدا بکند.قرآن را به زبانت بیاور. بیاور. بگو. آقا این حرف را بگو. قل . بگو. بگو: هو الله احد . این را بگو. صحبت این نیست فقط بدان. گفته نشد: اعلم، بدان. هو الله احد. افهم، بفهم هو الله احد . بله آنها جای خود. آنها در دل همین هست. بدان، به زبان بیاور. قرائت قرآن، برای تنظیم کلام ماست. برای این است که از زبان شما، از افواه شما چه چیزی خارج می‌شود؟

بحث سوره حجرات بحث تقوای کلام در ارتفاعات و در عمق است

بله در سوره حجرات، بحث کلام خیلی پررنگ هست. ارتفاع مراقبت از کلام، بحث کلام هست عند رسول الله بحث کلام هست در محضر رسول خدا. بحث کلام هست بین یدی الله و بین یدی الرسول. سوره حجرات، تاکید به تقوای کلام است. تقوای کلام را داشته باشید. تقوای کلام تا کجاست؟ تا کلام بین یدی الله و رسوله. پس سوره حجرات اینجاست: تقوا، تقوای کلام، در ارتفاعات و در عمق. در قبال رسول الله و عند رسول الله، در فضای یدی الله و رسوله تا در قبال دیگران، در قبال کلامی که یک فاسق دارد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا

تبیین و بررسی کلام دیگران مخصوصاً رسانه های معاند قبل از اقدام بر اساس آن کلام

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا اگر یک حرفی از کسی شنیدید اگر خبری از فاسقی شنیدید: فتبینوا آن حرف را بررسی کنید، آن حرف را تبیین کنید. یک حرف شنیدید، همینطوری دنبال حرف راه نیافتید. کلام یک فاسق، خبر یک فاسق، شما را به دنبال خودشان نکشاند. الان وقتی از رسانه‌های مختلف حرف زده می‌شود، از رسانه‌های معاند و بیگانه و دشمن حرف زده می‌شود، رسانه‌هایشان چه هست؟ عمده‌شان بر مدار کلام هست. می‌گوید وقتی کلامی از آن‌ها شنیدی، یک خبری از آنها شنیدی، فتبینوا… آن را تبیین کنید. اگر این کار را نکنید، ممکن است بر اساس خبر آنها، شما بروید یک گروهی را یک افرادی را یک کسی را بهش یک لطمه‌ای بزنید با او یک برخوردی بکنید یک مواجهه‌ای داشته باشید که این مواجهه از روی جهالت است و این شما را به یک فعلی می‌کشاند که ممکن است بعداً از آن فعلتان پشیمان شوید.

مراقبت از کلام در پرهیز از تمسخر، عیب جویی و نسبت دادن لقب های زشت

یا همچنین می‌فرماید که: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ تمسخر نداشته باشید برای یکدیگر، نسبت به یکدیگر. این مراقبت از کلام است. وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ و از همدیگر عیب جویی نکنید. همدیگر را تحقیر نکنید. همدیگر را بدگویی نکنید. وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ همدیگر را با لقب‌های منفی و بد مورد خطاب قرار ندهید.

مراقبت از کلام در پرهیز از پیگیری ظنّ

می‌فرماید که: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ مراقب فکرتان باشید. ظن یعنی چه؟ یعنی آن افکار، آن باورها، آن گزاره‌هایی در ذهن شما که یقینیات نیست. البته اعتبار دارد، ظن اعتبار دارد. ظن، وهم نیست ولی یقین هم نیست می‌گوید از اکثر این‌ها پرهیز کنید. یک مطلبی در مورد کسی، در مورد یک موضوعی به شما گفته می‌شود یا شما آن را می‌شنوید و یقینیات شما نیست به آن یقین ندارید از آن پرهیز کنید دنبال نکنید آن را. ولا تجسسوا… تجسس نکنید.

تاکید بر مراقبت از کلام در پرهیز از غیبت

در ادامه مطلب عجیبی می‌فرماید: وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ تقوا داشته باشید، غیبت نکنید، آیا دوست دارید که یکی از شما، گوشت برادر مرده خودش را اکل کند؟ نه معلوم است که دوست ندارید. ولی می‌دانید وقتی که غیبت می‌کنید انگار که شما دارید، انگار نه، در واقع شما دارید گوشت برادر مرده خودتان را اکل می‌کنید.

مثال خداوند در غیبت بیانگر تأثیر مستقیم کلام است

ببینید کلام اثر دارد. کلام واقعیت دارد. کلام اثر دارداتقوا الله… تقوا داشته باشید. تقوای خدا داشته باشید به کلام. با مراقبت از کلام. با مراقبت از زبان. این تقوا مهم است.

میزان برخورداری از تقوای کلام، بیانگر میزان کرامت افراد در نزد خداوند است

یا ایها الناس… تا قبل از این آیه در سوره حجرات مخاطب چه کسانی بودند؟ یا ایها الذین آمنوا… حالا مخاطب که شد؟ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا ما شما رو خلق کردیم به صورت مذکر و مونث. و قرار دادیم شما را گروه‌های مختلف. ما شما را خلق کردیم از مذکر و مونث و شما را به شکل شعوبی قرار دادیم و قبایل که به همدیگر معرفت پیدا کنید چرا؟ چیست؟ ماجرا چه هست؟ ماجرا تقوا است. برای چه تقوا داشته باشید؟ به خاطر کرامت. لذا می‌شود: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ مردم! ما شما را خلق کردیم. این گونه هم خلق کردیم. در گروه‌های مختلف هم شما را قراردادیم. شما هر کدامتان ممکن است نسبت به کس دیگری کرامت داشته باشید عندالله. ولی این کرامت عندالله چگونه به دست می‌آید؟ بوسیله تقوا. سوال؟ تا اینجای سوره، عمده بحث تقوا حول چه بود؟ کلام. کرامت شما عندالله، به تقوای شماست. یکی از اصلی‌ترین موضوع‌ تقوا، تقوای کلام شماست. قومی که تقوای کلام را رعایت نمی‌کند، گروهی که تقوای کلام را رعایت نمی‌کند، ملتی که تقوای کلام را رعایت نمی‌کند، افرادی یا فردی که تقوای کلام را رعایت نمی‌کند، انتظار نداشته باشد که نسبت به دیگران، عندالله با کرامت باشد.

تقوای کلام در سوره مبارکه حجرات به دلیل کرامت گرفتن در نزد خداوند پر رنگ است

بله این در سوره حجرات پررنگ است. در آیه سوم می‌فرماید: إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ در آیه سوم بحث کجا هست؟ بحث عند رسول الله (ص) در آیه سیزدهم می‌فرماید: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ بله. بحث کلام در این سوره پررنگ هست، تقوای کلام پررنگ هست و کرامت گرفتن عندالله به دلیل تقوای کلام پررنگ هست.

از تقوای کلام افراد می توان کرامت شان نزد خداوند را تشخیص داد

می‌خوای ببینی یک فردی عندالله کرامت دارد یا نه، نگاه کن ببین چه جور حرف می‌زند؟ ببین چطور حرف می‌زند؟ ببین سخنش چه است؟ ببین تقوای کلام دارد یا نه؟ ببین وقتی کلامش رو مطرح می‌کند، حس و حالش، حس و حال مطرح کردن کلام در محضر خدا هست یا نه؟ بین یدی الله هست یا نه؟